Προπαγάνδα κ Παραπληροφόρηση Πώς τις εντοπίζουμε του Άρη Χατζηστεφάνου

Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας. Ο όγκος της μεγάλος και η μετάδοσή της πιο εύκολη από ποτέ. Υπάρχουν αμέτρητες οθόνες παντού ολόγυρά μας, όπου λειτουργούν ως πόρτες ή μάλλον καλύτερα, ως παράθυρα με θέα σε κάτι το οποίο προσεγγίζει την έννοια του απείρου. Η χρήση των παραπάνω εργαλείων, έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα άλλοτε σ’ εντυπωσιακά άλματα προς την εξέλιξη και άλλοτε σε ελεύθερη πτώση προς την κατρακύλα. Γίνεται κατανοητό, άλλωστε, πως δεν μπορείς να κρατήσεις σταθερό ρυθμό στην ενημέρωσή σου για τα πάντα. Κάποτε θα κουραστείς και θα κάνεις λάθη. Ένα από τα συνηθισμένα, έγκειται στο ότι δεν ξέρουμε πού να σταματήσουμε. Να σας δώσω ένα συχνό παράδειγμα. Βρίσκεσαι ξαπλωμένος στο κρεβάτι σου ύστερα από μια κουραστική μέρα και σερφάρεις στο διαδίκτυο για να χαλαρώσεις, όταν στην πραγματικότητα πράττεις το αντίθετο, διότι αντί να ξεφορτώνεις το μυαλό σου από ερεθίσματα το γεμίζεις με νέες πληροφορίες προς επεξεργασία και έπειτα κλείνεις τα φώτα και αύριο πάλι. Αν τηρήσεις μια τέτοια ρουτίνα για αρκετό χρονικό διάστημα, τότε τη συνηθίζεις και στο τέλος εθίζεσαι. Το αποτέλεσμα τούτης της κατάστασης έρχεται κάποτε με την αίσθηση ότι τίποτα δε σε γεμίζει, τίποτα δεν αρκεί, τίποτα δεν μπορεί να τρέξει με την ταχύτητα της ικανοποίησης που αναζητάς. Το βρίσκω λογικό. Η ζωή δεν τρέχει με το ρυθμό ανανέωσης των βίντεο μιας σελίδας κάποιας εφαρμογής. Ακόμα και που η προσαρμοστικότητα του ανθρώπου είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του είδους, καταφέρνοντας γρήγορα να λειτουργούμε με τα νέα δεδομένα –και να γινόμαστε και καλοί– όταν η κατανάλωση της πληροφορίας ξεπερνάει τα όρια της ανεκτικότητας, τότε δημιουργεί προβλήματα όπως, ας πούμε, αγχωτικές διαταραχές. Γιατί όμως σας τα λέω όλα αυτά και πώς σχετίζονται με το καταπληκτικό βιβλίο του Χατζηστεφάνου;

Κάπου στα τελευταία κεφάλαια έφτασα στο εξής συμπέρασμα, το οποίο –παρότι δεν ήταν η πρώτη φορά που κατέληγα εκεί– με απέτρεψε από το να συνεχίσω την ανάγνωση για τις επόμενες ώρες: Πόσες ειδήσεις δε φτάνουν ποτέ σ’ εμάς επειδή θάβονται, κι ακόμη χειρότερα, πόσες φορές γνωρίζουμε τα ανατριχιαστικά δεδομένα αλλά τα ξεχνάμε επειδή έρχονται άλλα να πάρουν τη θέση τους; Μιλάμε για μη διαχειρίσιμη συνθήκη και σαν να μην έφταναν όλα, κάποιοι σκαρφίστηκαν μηχανισμούς προπαγάνδας και παραπληροφόρησης με τους κλασικούς και μη εξαιρετέους στόχους της εξουσίας, του ελέγχου, του χρήματος, της επιβολής. Ευτυχώς υπάρχουν βιβλία σαν και αυτό που τα συλλέγουν και μπορούμε πάντοτε να επιστρέφουμε και να μελετάμε.

Το βιβλίο ως μέσο ενημέρωσης, πνευματικής καλλιέργειας, αφύπνισης, δώστε του όποιο παρεμφερή τίτλο θέλετε, θα είναι για πάντα το πιο αποτελεσματικό σε ό,τι αφορά την κατανόηση. Ο λόγος γιατί η ανάγνωση, όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνομαι, προκειμένου να έχει κάποιο αντίκρισμα θα πρέπει να γίνεται με συγκέντρωση. Δε συμπεριλαμβάνει ήχο (τα audiobooks ανήκουν σε άλλου είδους εμπειρία), δε συμπεριλαμβάνει εικόνα (μέσο σίγουρα πιο προσιτό από μια πρόταση – με εξαιρέσεις, φυσικά). Όχι, αν θέλεις να μάθεις κάτι που σε αφορά, δεν υπάρχει ιδανικότερος τρόπος από το διάβασμα, να πάρεις το χρόνο σου εσύ με τη σελίδα, να καθίσεις κάπου ή και να σταθείς όρθιος, δεν παίζει μεγάλο ρόλο αρκεί μόνο να συγκεντρωθείς, χωρίς εξωτερικές ή άλλου είδους παρεμβολές.

Ήταν απολαυστική αυτή η τελευταία κατάθεση του Χατζηστεφάνου. Όταν λέω απολαυστική, δεν εννοώ ότι μου δημιούργησε απύθμενη χαρά γιατί τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται μόνο ευχάριστα δεν είναι, αλλά το γεγονός ότι υπάρχουν μαζεμένα σε μερικές εκατοντάδες σελίδες με ικανοποιεί τόσο που ναι, θα χαρακτήριζα την εμπειρία μου απολαυστική.

Στο Infowar (το πολυετές podcast του δημοσιογράφου, συγγραφέα και σκηνοθέτη), κάποια από τα κεφάλαια του βιβλίου αναμενόμενα έχουν αναφερθεί και παρότι γνώριζα ήδη τι να περιμένω έχασα την ψυχραιμία μου και μόνο στη θύμηση γεγονότων, όπως όσα αναφέρονται στο Copaganda ή το πώς βρίσκεται ο τρόπος να προωθείται ή να διαφημίζεται ένα προϊόν μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στο κεφάλαιο Bothsidesing: Μια φωνή από το πουθενά, ξεκινάει μ’ ένα ερώτημα και ολοκληρώνεται επίσης με τον ίδιο τρόπο, σε μια προσπάθεια να βάλει τον αναγνώστη στη θέση να προβληματιστεί, θέτοντας κατανοητές ερωτήσεις.

Το Προπαγάνδα & Παραπληροφόρηση: Πώς να τις εντοπίζουμε είναι ένα πόνημα ζωής και όσο περνάει από το χέρι μου θα το διαδίδω.

As Experienced by Element 

Επιμέλεια του Δήμου Σκορδίλη