The Fabelmans by Steven Spielberg

Όπου η ζωή αδυνατεί να αντικρίσει την αλήθεια, εκεί έρχονται οι ταινίες να μιλήσουν για εκείνη χωρίς δισταγμό. Όπου τα λόγια δεν αρκούν, οι εικόνες συμπληρώνουν, συνοψίζουν, απεγκλωβίζουν τον εαυτό από τον περιορισμό που βιώνει. Είναι αυτό που λέμε καμιά φορά πως όταν δεν μπορείς να πεις κάτι, τότε δοκίμασε να το δείξεις. Κούνησε τα χέρια, τα πόδια σου, κι ίσως με τη γλώσσα του σώματος να πετύχεις περισσότερα. Ο κινηματογράφος, όπως γνωρίζετε, στηρίζεται στις κινούμενες εικόνες και πάνω σε τούτη τη διαδοχή δημιουργείται η ψευδαίσθηση της κίνησης που απολαμβάνουμε τόσα χρόνια στις μικρές και μεγάλες οθόνες. Βέβαια, η εν λόγω τεχνική, σταδιακά μετατράπηκε σε πολλά παραπάνω από μια αλληλουχία, απέκτησε το δικό της λεξιλόγιο και δραματουργία, μέχρι που φτάσαμε στο σημείο να αντλούμε από εκείνη στοιχεία που κάνουν τις ζωές μας καλύτερες.

Πριν καν ολοκληρωθεί το The Fabelmans, μου δημιουργήθηκε η ανάγκη να βάλω να δω από την αρχή όλες τις ταινίες του Steven Spielberg, κίνηση που έχω ξανακάνει στο παρελθόν, με το War Horse ως την πιο πρόσφατη μέχρι τότε. Νιώθω τυχερός που ανακάλυψα τον μαγικό του κόσμο από παιδί, όπως επίσης νιώθω ευλογία κάθε που ευκαιρώ και παρακολουθώ τα έργα του στον κινηματογράφο – δώρα ανεκτίμητα, που θα του είμαι για πάντα ευγνώμων.

Και φυσικά, δε γίνεται να μιλήσεις ή να γράψεις για τον Steven Spielberg, χωρίς να αναφέρεις κάποια στιγμή τον John Williams. Σίγουρα έχετε αισθανθεί τη σύντομη αγαλλίαση που κρατάει μόλις μερικά λεπτά ή και δευτερόλεπτα, όταν ξαπλώνετε στο κρεβάτι ύστερα από μια κουραστική μέρα και ο ύπνος έρχεται σαν την πιο γλυκιά αγκαλιά να σας παρασύρει στον κόσμο του. Η μετάβαση σ’ ένα καλό όνειρο λειτουργεί σαν ελιξίριο για την ψυχή, ειδικά αν ζεις σε ρυθμούς που δε σου αφήνουν πολλά περιθώρια να πάρεις μια ανάσα, να ξεκουραστείς. Μου δημιουργεί την αίσθηση της πληρότητας αυτή η συνθήκη, λες και τα πάντα βρίσκονται στη σωστή θέση. Κάπως έτσι αισθάνομαι για τις εικόνες του Spielberg, όταν συνοδεύονται από τη μουσική του Williams – ακούστε το Journey Begins, είτε αφού παρακολουθήσετε την ταινία, είτε μόνο του και θα καταλάβετε τι εννοώ. Το ιδιαίτερο με τη δουλειά του τελευταίου έγκειται στο ότι μπορεί να σταθεί αυτόνομα, παρότι γράφεται με το σκεπτικό της συνοδείας. Σκεφτείτε το για μια στιγμή. Δεν είναι εντυπωσιακό; Μα πώς επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο; Πιστεύω ότι η συνεργασία δύο καλλιτεχνών στο επίπεδο των προαναφερθέντων σημαίνει πολλά παραπάνω. Μιλάμε για σχέση με νόημα, αλληλεξάρτηση, για μια βαθιά ευθύνη να εκπληρωθεί το όραμα, να φέρουν εις πέρας το πάντρεμα εικόνας και ήχου – επαγγελματισμός και αφοσίωση που συγκινούν αυθεντικά.

Steven Spielberg, ετών εβδομήντα έξι και John Williams, ετών ενενήντα ένα.

Το έργο χωρίζεται σε δύο θεματικές ενότητες: τη σχέση του πρωταγωνιστή με την οικογένειά του (τους γονείς και τις δύο αδελφές του) και τη σχέση του με την τέχνη. Από την πρώτη στιγμή αντιλαμβάνεσαι πως ο Sammy, αποτελεί «Σπιλμπεργκικό» ήρωα, δηλαδή άτομο ξεχωριστό αλλά όχι άριστο, με μια αντίληψη για τον κόσμο να διαφέρει από τον περίγυρο. Και ύστερα υπάρχει το γεγονός που του αλλάζει τη ζωή, η μέρα που θα παρακολουθήσει μια ταινία στην κινηματογραφική αίθουσα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ίσως ο χαρακτήρας από τον οποίο ξεκίνησαν όλα, δεδομένου ότι το έργο βασίζεται σε αυτοβιογραφικά στοιχεία. Αδιαμφισβήτητα, από τον πρώτη στιγμή η κάμερα επικεντρώνεται σ’ αυτόν, κι όταν ακόμα απουσιάζει από το κάδρο, η συζήτηση έμμεσα ή άμεσα τον αφορά. Όντας λοιπόν στο επίκεντρο τον βλέπουμε να μεταμορφώνεται σταδιακά, η ανάγκη του να εκφραστεί μέσα από την καταγραφή και επεξεργασία των κινούμενων εικόνων τον ενθουσιάζει, του εξιτάρει τη φαντασία, κι από ότι όλα δείχνουν τα καταφέρνει πολύ καλά. Τα ευρήματα που σκαρφίζεται λειτουργούν και με το παραπάνω, καθώς ο κόσμος που παρακολουθεί τις ταινίες μικρού μήκους του, ξετρελαίνεται. Άρα παίρνει και τις πρώτες του επιβεβαιώσεις, πράγμα σημαντικό για έναν νέο δημιουργό.

Σχετικά με τον κίνδυνο ένα τέτοιο εγχείρημα να είναι μια εξιδανίκευση ή ίσως μια όχι και τόσο ειλικρινής καταγραφή των συμβάντων που διαμόρφωσαν τον πρωταγωνιστή της ιστορίας. Από τη στιγμή που και ο ίδιος ο σκηνοθέτης λέει ότι δεν αποτελεί ακριβώς αυτοβιογραφία και πως έχουν γίνει κάποιες αλλαγές που εξυπηρετούν την ιστορία, τότε η συζήτηση σταματά εκεί. Εξέλαβα το Fabelmans σαν μια ταινία που μιλάει για ένα παιδί που μεγαλώνει και ανακαλύπτει την καλλιτεχνική του κατεύθυνση και για μένα τούτο αρκεί. Αν εξιδανικεύει; Ίσως το πιο σωστό ερώτημα θα ήταν αν διατηρείται η ισορροπία, κάτι το οποίο πιστεύω πως το πετυχαίνει. Οι ερμηνείες βοηθάνε πολύ, καθώς επικοινωνούν τις αγωνίες, τις ανησυχίες στον θεατή, καθώς η κάμερα ξέρει ακριβώς πού πρέπει να βρίσκεται για ν’ αποτυπώσει το θεμιτό αποτέλεσμα. Αλίμονο! Για τον Spielberg μιλάμε. Αν δεν ξέρει αυτός από καδράρισμα τότε ποιος ξέρει;

Ο μικρός Steven (δηλαδή Sammy), δεν το γνώριζε τότε αλλά η τέχνη του θα προσέφερε στον κόσμο ένα από τα πιο πολύτιμα δώρα, εκείνο της έμπνευσης για τους επόμενους. Κι αν το θέμα της κληρονομιάς δε βρίσκεται στα βασικά του έργου, όσο πλησιάζουμε προς το φινάλε διαφαίνεται, μέχρι που φτάνει η τελευταία σκηνή… Χωρίς να το πολυσκεφτώ ή να το πολυαναλύσω, πιστεύω ότι το κλείσιμο του Fabelmans αποτελεί μια από τις πιο εμπνευσμένες και αριστοτεχνικά δοσμένες επιλογικές εικόνες που έχει προσφέρει ο εν λόγω κύριος.

As Experienced by Element 

Επιμέλεια του Δήμου Σκορδίλη