Πιστεύω ότι το Matrix (και τα τρία κεφάλαια) είναι από εκείνες τις ταινίες που δε θα γεράσουν ποτέ. Όποτε και να τις βιώσει κάποιος θεατής του κινηματογράφου θα ψυχαγωγηθεί. Παίρνω για παράδειγμα τον εαυτό μου που τις παρακολούθησε ξανά τον τελευταίο μήνα του 2020. Δεν μπορώ να ανακαλέσω πότε ήταν η τελευταία φορά που ήρθα σε επαφή μαζί τους, αλλά σίγουρα είναι περισσότερο από μια δεκαετία. Θυμάμαι την πρώτη, το καλοκαίρι του 1999 στη σκοτεινή αίθουσα, όντας παιδί, να πέφτουν οι τίτλοι τέλους και να προσπαθώ να συνειδητοποιήσω τι συνέβη στα τελευταία δευτερόλεπτα. Σηκώθηκα και περπάτησα μέχρι την έξοδο μουδιασμένος. Έσερνα κυριολεκτικά τα πόδια μου, ζαλισμένος και αποπροσανατολισμένος, λες και μόλις είχα βρεθεί στο έδαφος έπειτα από ελεύθερη πτώση.
Ένιωθα πως είχα φορτωθεί με ακατέργαστη πληροφορία που με καλούσε να την αποσαφηνίσω. Έτσι γεννήθηκε μια συγκεκριμένη εικόνα: Μου δόθηκε η εντύπωση ότι είχα ανακαλύψει έναν κρυφό χώρο στο μυαλό μου. Τη στιγμή που πέρασα το κατώφλι, αντίκρισα μια αίθουσα της οποίας τα όρια δεν ήταν ευδιάκριτα. Γύρισα προς τα αριστερά αλλά τίποτα. Γύρισα προς τα δεξιά και πάλι τίποτα. Προς τα επάνω τα ίδια. Δεν τρομοκρατήθηκα. Μία πόρτα πίσω μου έκλεισε. Δοκίμασα να την ανοίξω και πράγματι μπορούσα. Κανείς δεν μου απαγόρευε να γυρίσω. Ήταν ένα δωμάτιο, όχι όμως σαν οποιοδήποτε άλλο. «Πρέπει να περιπλανηθώ», μονολόγησα. Και αυτό έκανα. Λίγα μέτρα παρακάτω συνάντησα ένα κορίτσι που έμοιαζε να είναι στην ηλικία μου. Την ρώτησα αν ήξερε να μου πει τι ακριβώς ήταν το δωμάτιο. Δεν απάντησε, παρά μου έδωσε ένα βιβλίο. Το πήρα. Κάθισα με την πλάτη στον τοίχο και άρχισα να διαβάζω…
Με την πάροδο του χρόνου και τις συχνές επισκέψεις στον απερίγραπτα μεγάλο χώρο, ή για να το θέσω καλύτερα, τόπο, παρατήρησα πως η αίσθηση της απεραντοσύνης που απέπνεε άρχιζε σιγά σιγά να αδρανεί και εγώ σαν να συνήθιζα εκεί μέσα, σαν να αποδεχόμουν πως δεν υπάρχει τέλος. «Δε θα μπορέσω ποτέ να τα μάθω όλα, οπότε δε χρειάζεται να βιάζομαι τόσο πολύ», θυμάμαι να σκέφτομαι. Έτσι, τα πράγματα έμπαιναν σε μία τάξη που το μυαλό μου επέβαλε. Ίσως να ήταν μια προσπάθεια να χειριστώ εκείνη την πληροφορία, να της δώσω ένα ρυθμό γιατί αλλιώς θα με κατέκλυζε, και πιθανά να έχανα το δρόμο της επιστροφής.
Μπορεί ό,τι λέω αυτή τη στιγμή να είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγω αυτόματα, ύστερα από τόσα χρόνια εκπαίδευσης. Ποιος ξέρει; Το μόνο σίγουρο είναι ότι σαν έργο τέχνης, το Matrix κατάφερε και με το παραπάνω να με σπρώξει προς τα κάπου και αυτό ήταν αρκετό. Ο ρόλος της τέχνης είναι να μας φέρνει κοντά σε ιδέες, καταστάσεις, να μας παρουσιάζει οπτικές, να θέτει ερωτήματα, να δημιουργεί διαλόγους, να μας υπενθυμίζει, να μας αφυπνίζει και, πιθανά το σημαντικότερο, να ερμηνεύει τη ζωή ή πτυχές της.
Πόσο συχνά συναντάμε έργα τόσο σύνθετα σαν το Matrix, που να συνδυάζουν τη διασκέδαση με την ψυχαγωγία; Νομίζω πως δεν είναι και τόσο συνηθισμένη συνθήκη. Είναι εντυπωσιακό όταν αντιλαμβάνεσαι την πληρότητα, την πηγαία ενέργεια που υπερνικάει την οποιαδήποτε διάθεση που επικρατούσε πριν. Αν για παράδειγμα ήσουν κουρασμένος, στεναχωρημένος, στρεσαρισμένος ή απλά η καθημερινότητα σου απαγόρευε την όποια ενασχόληση με κάτι εκτός των βασικών αναγκών, εκείνη την ώρα τα πάντα παραγκωνίζονται. Για λίγο ο νους ξεφεύγει προς άλλες κατευθύνσεις, και σε περιπτώσεις όπως στο έργο των Wachowski, ατενίζεις εικόνες που διεγείρουν τη φαντασία σου, δημιουργείς νοήματα και ιδέες. Να τι συνέβη στη δική μου περίπτωση τουλάχιστον, όντας αρκετά νέος εκείνη την εποχή. Μου έδωσε την ώθηση που χρειαζόμουν προκειμένου να αναζητήσω περισσότερα σχετικά με την κοσμοθεωρία του, και όπως ήταν αναπόφευκτο συνάντησα τις βασικές πηγές από όπου άντλησε τη μυθοπλασία του. Το βιβλίο τουWilliam Gibson Neuromancer, τα αριστουργηματικά Ghost in the Shell, τις πολεμικές τέχνες όπως το Aikido, Judo, Kung Fu, Jujutsu, το μεσσιανικό στοιχείο ως αρχέτυπο και το πώς αξιοποιείται δραματουργικά… Η λίστα δεν έχει τελειωμό.
Ένας ενδιαφέρον προβληματισμός που θυμάμαι να με απασχολεί λίγο καιρό μετά το τρίτο κεφάλαιο της ιστορίας, είναι ότι η ζωή δεν απαρτίζεται μόνο από τέσσερις, πέντε λειτουργίες. Ένας άνθρωπος δεν είναι απλώς ένα εργαλείο που τοποθετείται σε μια θέση και κάνει αυτά που πρέπει. Οφείλει, αν θέλει να διατηρήσει την υγεία του, πνευματική και σωματική, ν’ αναζητήσει και μερικά ακόμη, εξίσου απαραίτητα, ενδιαφέροντα. Όταν λοιπόν τέτοιες δημιουργίες έρχονται ν’ αναστατώνουν τις ζωές μας, δεν μπορούμε παρά να τις υποδεχόμαστε με ανοιχτές αγκάλες.
Φτάνω λοιπόν στο σήμερα. Δεν πίστευα στα μάτια μου, αγωνιούσα, κάποιες στιγμές επιχείρησα να σηκωθώ από τη θέση μου, επανέλαβα μερικές σκηνές προκειμένου να καταλάβω τι είχα μόλις δει. Θαύμαζα συνεχώς τη μαεστρία του σκηνοθετικού διδύμου, το sound design, τις χορογραφίες, όλες εκείνες τις λήψεις που έχουν μείνει στην ιστορία, τα τρομαχτικά cut από τη μια σκηνή στην άλλη, από κοντινά σε γενικά πλάνα και αυτή τη ροή... Δε βρίσκω τα λόγια για να περιγράψω το πώς κατάφεραν και έδωσαν τέτοια ομοιογένεια σ’ ένα τόσο πολυσύνθετο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Πολύ συχνά μου έδινε την εντύπωση πως φτιάχτηκε σε μια ημέρα ή, για να το θέσω καλύτερα, με μία ανάσα. Η βροχή στην πρώτη ταινία, καθώς επίσης και η επιστροφή της στην τρίτη, το κυνηγητό στον αυτοκινητόδρομο και το μουσικό θέμα που ακούγεται εκεί, προσδίδουν μια εντελώς άλλη υπόσταση στην κινηματογραφική εμπειρία. Ένα στιλιστικό θαύμα κάθε πτυχή των έργων, από τον χορό στη Zion μέχρι τα κοστούμια, το πράσινο φίλτρο που διέπει ένα μεγάλο μέρος (αν όχι ολόκληρο το Matrix),και για να κλείσω τις ατελείωτες αναφορές, να πω ότι μου έχουν λείψει πάρα πολύ από τα σύγχρονα blockbusters σκηνές σαν και αυτή με τον Mifune (Nathaniel Lees) που δείχνουν λεπτομερώς τι μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια ενός πολέμου (ειδικά όταν στο πεδίο της μάχης υπάρχουν πλοκαμοφόρα Sentinels). Είναι μια προτίμηση που αντιλαμβάνομαι πως είναι προσωπική, αλλά σε κάθε περίπτωση ήθελα να την παραθέσω.
Αν πρέπει να συνοψίσω σε μια πρόταση το νόημα του Matrix,ή τουλάχιστον αυτό που αποκόμισα εγώ, είναι η σημασία της επιλογής. Μπορείς να ακολουθήσεις έναν δρόμο αλλά μπορείς να πας και από την άλλη. Τι γίνεται όμως όταν τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευνοϊκά και όλα δείχνουν πως υπάρχει μόνο μια επιλογή, όπου η κατεύθυνσή της δεν σου αρέσει καθόλου; Τότε θα πρέπει να βρεις έναν τρόπο ώστε να βοηθηθείς. Τότε ζητάς βοήθεια.
Θα είμαι για πάντα ευγνώμων για τη συνεισφορά του έργου, μιας και η επιρροή του ήταν και παραμένει ακόμη μεγάλη, αλλά κυρίως γιατί αποτέλεσε ένα ακόμη σκούντημα προς αυτό που ονομάζουμε εξέλιξη της κριτικής σκέψης, γεγονός πέρα για πέρα ανεκτίμητο.
Y.Γ. Άφησα μερικές ημέρες να περάσουν αφότου ολοκλήρωσα το παραπάνω κείμενο και τώρα που το ξαναβλέπω, σκέφτομαι πως θα μπορούσα να έχω προσθέσει άλλες δύο σελίδες (τουλάχιστον). Εκείνο όμως που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραλείψω είναι μια αναφορά στα πιο όμορφα, ανθρώπινα λόγια που ακούστηκαν σε αυτές τις τρεις ταινίες.
It took me 10 minutes to buckle up one boot.
Ένα κορυφαίο καλλιτεχνικό επίτευγμα το Matrix. Ανυπομονώ να δω το τέταρτο μέρος του.
Released: The Matrix (1999)
The Matrix Reloaded (May 2003)
The Matrix Revolutions (November 2003)
As Experienced by Element
Επιμέλεια του Δήμου Σκορδίλη
Comments
Post a Comment